W poszukiwaniu wspólnego mianownika. Czy we współczesnym świecie jest miejsce na uniwersalizm?
Chwilę po tym, jak francuscy filozofowie poststrukturalistyczni ogłosili kres człowieka i śmierć podmiotu (Derrida, Foucault), ludzka sprawczość powróciła niespodziewanie i niepokojąco pod postacią antropocenu. Stało się oczywiste, że jesteśmy sprawcami głębokiego zaburzenia ekosystemu, a swoimi działaniami narażamy na zagładę nie tylko siebie, ale także przyszłość życia na Ziemi, jakie znamy.
Wydaje się logiczne, że przeciwdziałanie ponurym skutkom naszych zbiorowych działań wymagałoby globalnego zbiorowego wysiłku na taką samą skalę, na jaką działa zmiana klimatu. Jednakże, ironicznie, śmierć podmiotu nie doprowadziła do afirmacji tego, co wspólne, ale raczej do niewiarygodnej proliferacji tożsamości, która komplikuje budowę jakiejkolwiek wspólnej platformy dla globalnego działania. Jakby tego było mało, uniwersalizm został również zdyskredytowany jako postkolonialne dziedzictwo zachodniego fallogocentryzmu – narzędzie dominacji wykorzystywane wyłącznie przez męskich agentów kolonialnych imperiów w celu zdyskredytowania i wymazania tradycji kulturowych subalternów. Związek między uniwersalizmem a równie krytykowanym Oświeceniem pogarsza sprawę.
Tak więc uniwersalizm wydaje się być jednocześnie równie potrzebny, co niemożliwy. Czy jest na niego miejsce we współczesnym świecie? Czy możemy zrekonstruować uniwersalizm bez powrotu do słusznie zdyskredytowanego wzorca europejskiej dominacji kolonialnej? W swoim wykładzie Jan Sowa spróbuje nakreślić potencjalne odpowiedzi na te pytania, proponując zdefiniowanie nowego uniwersalizmu opartego na materializmie i krytycznych konceptualizacjach podziałów klasowych we współczesnym kapitalizmie.
Jan Sowa jest materialistyczno-dialektycznym teoretykiem i badaczem społecznym. Studiował literaturę, psychologię i filozofię na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie i na Uniwersytecie Paris VIII w Saint-Denis we Francji. Posiada doktorat z socjologii i habilitację z kulturoznawstwa. Prowadził badania i wykładał w wielu instytucjach w Polsce, w tym na Uniwersytecie w São Paulo, Uniwersytecie Jagiellońskim, Akademie der Künste der Welt w Kolonii i Instytucie Nauk o Człowieku w Wiedniu. Był członkiem Komitetu Nauk o Kulturze Polskiej Akademii Nauk (2015-2019) i kuratorem programu dyskursywnego i badań Biennale Warszawa (2018-2019). Obecnie pracuje jako profesor na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.
Jan Sowa jest autorem i redaktorem kilkunastu książek oraz artykułów, w tym m.in. takich tytułów, jak: Fantomowe ciało króla, Inna Rzeczpospolita jest możliwa, Sport nie istnieje (wspólnie z Krzysztofem Wolańskim) oraz Perverse Decolonization? (wspólnie z Ekateriną Degot i Davidem Riffem).