Projekt The New Dictionary of Old Ideas jest wieloaspektową analizą fenomenu określanego mianem Europy Środkowej. Autorzy badają zjawisko w kontekście naglących zagadnień politycznych oraz kwestii związanych z historią, geografią czy kulturą wizualną. Próbując odpowiedzieć na pytanie, czy Europe Środkowa jest „faktem, utopią, pojęciem myślowym, czy tylko chimerą”, odwołują się do szeregu pojęć – między innymi paradoksu dotyczącego problemu tożsamości oraz wyzwania jakie niesie ze sobą zdefiniowanie zjawiska.
Zagadnienie zainspirowało twórców wystawy pod tytułem The New Dictionary of Old Ideas II, prezentującej prace artystów z Czech, Gruzji, Polski i Hiszpanii, którzy badają fenomen z szerszej perspektywy. Nieustannie zmieniające się koncepcje Europy Środkowej są rozważane nie tylko w odniesieniu do położenia geograficznego, ale również czynników społeczno-politycznych, ekonomicznych i kulturowych. Próby zdefiniowania Europy Środkowej zwykle rodzą nieporozumienia i tworzą dychotomiczne podziały, np. na centrum/peryferia. Wybrane kraje są traktowane w sposób uprzywilejowany i zostaje im poświęcone więcej uwagi, co prowadzi do kolejnych podziałów.
Europę Środkową można postrzegać jako ideę, metaforę powiązań między domniemanym Zachodem i Wschodem. Zależności tej nie należy rozpatrywać w kategoriach bezwzględnych, ale w odniesieniu do specyficznego kontekstu, z uwzględnieniem procesów historycznych i globalnych oraz powiązań między konkretnymi miejscami i pomysłami, które wywierają znaczący wpływ na kształtowanie opinii i przekonań związanych z koncepcją.
Jak zatem zdefiniować pojęcie „środka” w sytuacji, w której przenikają się aspekty inne niż położenie geograficzne i kiedy granice i definicje nie są postrzegane jako stałe elementy, ale nadaje im się charakter ciągły? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, artyści i kuratorzy poruszają zagadnienia zasadnicze w wielu krajach Europy i poza nią: ucisk, podział władzy i zasobów, odrzucenie kontekstu i kwestię rekonstrukcji historycznej.
Wystawa łączy szereg metod prowadzenia artystycznego śledztwa w sprawach społeczno-politycznych. Prace stanowią zaproszenie do refleksji na temat sposobów postrzegania świata z bliska i z daleka oraz jak można (re)definiować tego rodzaju percepcję w zależności od przemieszczania się, czasu i przekonań. Tworzenie wizerunków i narracji dominujących w Europie uprawomocniło nowe formy prześladowania mniejszości oraz grup o ograniczonych prawach społecznych, zarówno na jej terytorium, jak i poza nim. W rezultacie powstał zbiorowy obraz wrogości wobec innych – osób, które nie mieszczą się w ramach normatywnych poglądów.
Odtwarzanie represyjnych praktyk związanych z historią totalitaryzmu w Europie Środkowej i Wschodniej można dziś zaobserwować w państwach o ustroju kapitalistycznym, niegdyś pożądanym, choć przez wielu uważanym za utopijny. W dzisiejszych czasach polaryzacja społeczeństw i przemoc są ponownie zakotwiczone na obszarze wyznaczonym przez granice – zmieniające się, ustanawiane lub powstające wewnątrz innych obszarów. Prace dotyczą również sprzecznych interesów ekonomicznych oraz ich skutków. Dialog pomiędzy omawianymi ideami i kontekstami, wyimaginowanymi i rzeczywistymi, fizycznymi i społecznymi, może sugerować zarówno to, co się powtarza i co jest nowe w dzisiejszym świecie, jak i to, co może się zmienić.
Każda praca porusza określone tematy i otwiera nowe możliwości interpretacji, które mogą pojawić się również po zarysowaniu powiązań między nimi. Wystawa kreuje przestrzeń ze złożoną siatką pojęć, tworząc nowy słownik, który podlega nieustannej samoaktualizacji.
Partnerzy:
Hablar En Arte (Madryt), Meet Factory (Praga), State Silk Museum (Tbilisi)