ORGANIZATORZY: Trafostacja Sztuki, Wydział Malarstwa i Nowych Mediów Akademii Sztuki w Szczecinie, Wydział Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie
PROGRAM:
11:00 Otwarcie konferencji – Stanisław Ruksza, dyrektor Trafostacji Sztuki w Szczecinie
CZĘŚĆ PIERWSZA (11:00– 16:00)
Moderator: Jędrzej Wijas
11:15 Małgorzata Kaźmierczak (UP w Krakowie) – „Czy buce mogą mówić o sztuce?” O konfliktach wśród performerów lat 80. i 90.
11:45 Błażej Filanowski (UŁ) – Uzdrowiciele i zabójcy miast. Metafora życia miasta i spór o jego kondycję w polskiej sztuce współczesnej
12:15 Katarzyna Warmuz (UŚ) – „Uważaj na Maskę Wolności” – polska muralistyka jako pole bitwy
12:45 Przerwa
13:15 Karolina Wycisk (UJ) – Strategie – kontrowersje – definicje. Oblicza konfliktu w tańcu współczesnym
13:45 Katarzyna Oczkowska (PAN) – Sorry, teraz tak wygląda feminizm
14:15 Karolina Sikorska (UMK) – (Prze)moc konwencji: o konflikcie i wyczerpywaniu autorytetów
14:45 Roman Dziadkiewicz (ASP w Krakowie) – O ruchaniu studentów i studentek
15:15 Podsumowanie
CZĘŚĆ DRUGA (17:00 – 21:00)
17:00 – 17:45 OPROWADZANIE PO WYSTAWIE „Przechwałki i pogróżki”.
Oprowadzanie: Łukasz Białkowski (kurator wystawy, wspólnie z Piotrem Sikorą)
18:00 – 20:00
PANEL DYSKUSYJNY WOKÓŁ TEMATYKI KONFERENCJI „Konflikt i jego mechanika w sztukach wizualnych w Polsce” I WYSTAWY „Przechwałki i pogróżki”
Uczestnicy: Piotr Bernatowicz, Daniel Rycharski, Bogna Świątkowska, Kuba Szreder
Moderator: Łukasz Białkowski
20:00 – 21:00
Pokaz filmu relacyjnego pieniądze albo życie… zaczyna się jutro – Pracownia Demokracji
ABSTRAKTY REFERATÓW
Małgorzata Kaźmierczak (Wydział Sztuki, Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie)
„Czy buce mogą mówić o sztuce?” O konfliktach wśród performerów lat 80. i 90.
Wystąpienie nawiązuje do tytułu performance’u Adama Rzepeckiego. Artysta zrealizował je podczas sympozjum Wolność w sztuce, które zorganizowano w 1993 roku w Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie jako wydarzenie towarzyszące festiwalowi Fort Sztuki. Po wystąpieniu Rzepeckiego tytułowym bucem poczuł się Jerzy Bereś, który ostateczni zrezygnował z udziału w sympozjum, zamieściwszy jedynie krótki tekst w publikacji posympozjalnej. Sytuacja ta ilustruje konflikt ideologiczny mający miejsce w polskim środowisku performance lat 80. i początku lat 90. Wystąpienie dotyczy głównie środowiska krakowskiego, nawiązując także do akcji Łodzi Kaliskiej, którą z Krakowem łączy właśnie postać Adama Rzepeckiego. Jako elementy wspomnianego sporu zostaną przywołane interwencyjny performance Róża grupy Awacs wykonany podczas Spotkań Krakowskich 81’, performance Władysława Kaźmierczaka Co myślę o M.D., J.B i co myślę o totalitaryzmie podczas tej samej imprezy, tekst Manifestu grupy Konger oraz książki Zbigniewa Warpechowskiego.
Małgorzata Kaźmierczak – doktor historii. Od 2004 roku niezależna kuratorka wydarzeń artystycznych w Polsce i USA, szczególnie festiwali performance. Autorka tekstów o sztuce i redaktorka monografii naukowych. Od 2011 roku redaktorka i tłumaczka anglojęzycznego portalu o sztuce http://livinggallery.info, w latach 2012-2014 sekretarz redakcji pisma naukowego „Sztuka i Dokumentacja”. W latach 2014-2016 dyrektorka Galerii Sztuki im. Jana Tarasina w Kaliszu, 2016-2017 dyrektorka Mediateki Akademii Sztuki w Szczecinie i wykładowczyni w Zakładzie Historii i Teorii Sztuki Wydziału Malarstwa i Nowych Mediów. Obecnie adiunkt na Wydziale Sztuki Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Błażej Filanowski (Instytut Kultury Współczesnej, Uniwersytet Łódzki)
Uzdrowiciele i zabójcy miast. Metafora życia miasta i spór o jego kondycję w polskiej sztuce współczesnej
Janse Jacobs w książce Śmierć i życie wielkich miast Ameryki przeciwstawiła się intensywnej i radykalnej modernistycznej przebudowie Nowego Jorku. Sam tytuł, sugerujący, że miasta niczym organizmy mogą żyć lub umierać, był przejęciem i odwróceniem retoryki adwersarzy, którzy używali pojęcia zarazy (blight) do zdyskredytowania gęstej śródmiejskiej zabudowy. W Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej lat 60. modernistyczny funkcjonalizm stał się podstawą urbanizacji kraju. Oznaczało to radykalne wejście w konflikt z przetrwałą kulturą miejską. Konsekwencje tej decyzji trwają do dziś i determinują dalszą dyskusję o prawo do miasta i sposoby zarządzania nim. Reperkusje konfliktu o nowoczesne miasto mają swoje przełożenie na sztuki wizualne, co zostanie omówione na przykładach prac Moniki Sosnowskiej i grupy Łódź Kaliska.
Błażej Filanowski – doktorant w Instytucie Kultury Współczesnej Uniwersytetu Łódzkiego, historyk sztuki, animator wydarzeń kulturalnych, publicysta. Współtwórca łódzkiej FabrySTREFY – miejsca dla inicjatyw artystycznych działającego w latach 2008-2012 w dawnej fabryce przy ul. Piotrkowskiej 138. W latach 2013-2016 pracował w dziale promocji Muzeum Sztuki w Łodzi, obecnie sekretarz redakcji „Kroniki Miasta Łodzi”.
Katarzyna Warmuz (Instytut Nauk o Kulturze i Studiów Interdyscyplinarnych, Uniwersytet Śląski)
„Uważaj na Maskę Wolności” – polska muralistyka jako pole bitwy
Wraz z powstawaniem kolejnych dzieł na ulicach nie rozwija się dyskusja, która podjęłaby temat politycznego wymiaru muralistyki. W dużej mierze, polski street art funkcjonuje w „liberalnej” medialnej przestrzeni jako sztuka transparentna i nieszkodliwa – ładne obrazy nie są przecież zagrożeniem, lecz ozdobą szarej zabudowy. Znaczna część społeczeństwa nie dostrzega, że sztuka (posłuszna dużemu kapitałowi) sprzyja gentryfikacji przestrzeni i wypieraniu lokalnej, często biedniejszej, społeczności. „Odpolityczniona” muralistyka to tylko jedna z kilku tendencji, które można zaobserwować w polskiej sztuce miejskiej. Innym nurtem w polskiej muralistyce jest coraz dynamiczniej rozwijająca się „patriotyczna”, faszyzująca i katolicka ikonografia. Odmiennie prezentują się murale wykonane przez ruchy antyfaszystowskie, radykalnie lewicowe – czy to w Warszawie, czy Poznaniu. Referat ma na celu przedstawienie ścisłej relacji pomiędzy polską muralistyką i polityką, a także zarysowanie artystycznych praktyk, które manifestują istnienie konkretnych grup społecznych. Interesuje mnie również konfliktowy charakter polskiej sztuki street artowej oraz metody, za pomocą których rozmaite tendencje (m.in. liberalna, nacjonalistyczna, patriotyczna, radyklanie lewicowa) wchodzą ze sobą w interakcje.
Katarzyna Warmuz – doktorantka kulturoznawstwa. Jej zainteresowania skupione są wokół sztuki miejskiej, gentryfikacji oraz politycznych uwarunkowań sztuki muralistycznej.
Karolina Wycisk (Wydział Polonistyki, Uniwersytet Jagielloński)
Strategie – kontrowersje – definicje. Oblicza konfliktu w tańcu współczesnym
Sceną tańca współczesnego jest dzisiaj nie tyle teatr, co galeria i muzeum. To w kontekście sztuk wizualnych twórcy redefiniują i poszerzają granice choreografii. Artyści, jak określa Bojana Kunst, są w pracy w ramach danej instytucji, odpowiednio gospodarując czasem i zasobami indywidualnymi i instytucjonalnymi. Przestrzeń niezgody czy konfliktu rodzi się już na tym polu – dopiero bowiem podważając strategie działania instytucji, można ujawnić wewnętrze, dezintegrujące ją taktyki. Posługując się nimi, artyści-choreografowie są zarówno wyrażają niezgodę/bunt na określanie ich działalności jako teatralnej (stąd idea demokratyzacji dostępu do ich sztuki i jej obecności w innych miejscach), jak i krytykują ramy muzeum/galerii. Konflikt na polu tańca współczesnego pojawia się zatem w kilku obliczach: jako artystyczna strategia, rezultat kontrowersyjnej pracy, ale również dyskusja ze sposobem funkcjonowania instytucji oraz samej definicji tańca.
Karolina Wycisk – krytyczka, edukatorka i kuratorka. Realizuje projekty artystyczno-badawcze w obszarze teatru i tańca współczesnego. Stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2015). Prowadzi Fundację PERFORMAT. Pracę doktorską Dramaturgia słowa we współczesnym teatrze tańca pisze pod kierunkiem dr hab. Katarzyny Fazan (UJ). Publikuje w „Didaskaliach", „Teatrze", na portalu taniecPOLSKA.pl.
Katarzyna Oczkowska (Instytut Sztuki, Polska Akademia Nauk)
Sorry, teraz tak wygląda feminizm
„Gdzie jest nowy feminist-art w Polsce, gdzie zażarte dyskusje na jego temat?” – pytała Agata Pyzik w swoim tekście opublikowanym na łamach magazynu „Szum”. Krytyka selfie-feminizmu spotkała się z ripostą Karoliny Plinty w „Dwutygodniku” i jej prośbą o „więcej porno”. Tak w skrócie można nakreślić tło rozgorzałej w ostatnim czasie dyskusji na temat obecnych tendencji w polskim feminizmie. Jest to dla mnie punktem wyjścia dla krótkiej analizy dwóch wyraźnych i często ścierających się ze sobą feministycznych tendencji na przykładzie zdjęć (oraz ich podpisów) publikowanych za pośrednictwem serwisu Instagram. Pierwsza z tych tendencji to selfie-feminizm ukierunkowany na podejście narcystyczne, skopofiliczne, osadzający kobiecą podmiotowość w (niejednokrotnie konwencjonalnie atrakcyjnej) cielesności. Po drugiej stronie znajduje się feminizm dążący do realnej zmiany społecznej, manifestujący przełamywanie wizualnych schematów idealnego ciała, rozprawiający się ze stereotypowym funkcjonowaniem kobiecego wizerunku, również poza przestrzenią internetu.
Katarzyna Oczkowska − doktorantka w Instytucie Sztuki Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Zajmuje się krytyką sztuki i teatru oraz kuratorstwem. W latach 2015-2016 redaktorka naczelna magazynu „Teatralia”, obecnie redaktorka działu sztuk wizualnych magazynu „E-splot”. Organizatorka cyklu krakowskich konferencji naukowych poświęconych fotografii. Redaktorka monografii naukowej Zakłócone spojrzenie. Fotografia i strategie widzenia. Współpracuje z magazynem „Szum” oraz kwartalnikiem kulturalnym „Opcje”.
Karolina Sikorska (Katedra Kulturoznawstwa, Uniwersytet Mikołaja Kopernika)
(Prze)moc konwencji: o konflikcie i wyczerpywaniu autorytetów
W swoim wystąpieniu chciałabym przyjrzeć się konfliktowi jako strategii oporu wobec dominujących wyobrażeń o praktykach artystycznych i rolach wyznaczanych artystom w akademickich pracowniach, na uczelniach sztuki. Chodziłoby przede wszystkim o wskazanie na działania młodych artystek, które jak Anna Okrasko (Mój profesor maluje w paski, a ja w groszki, bo to jest bardziej dziewczęce, 2004) czy Natalia Wiśniewska (Obraz/Obraza, 2010), kończąc studia, podważają racje starych mistrzów i konwencje tradycyjnych mediów. Wytwarzają w ten sposób przestrzenie dla własnej praktyki i autonomii twórczej. Te i inne artystki, do których prac będę się odwoływać, dostrzegają obowiązujące od lat w instytucjach sztuki wzorce tak estetyczne, jak i szerzej – kulturowe – i wchodzą z nimi w ostry dialog. Przekształcając je i kwestionując, podają w wątpliwość ich „naturalny” i „oczywisty” status.
Karolina Sikorska – kulturoznawczyni, adiunktka w Katedrze Kulturoznawstwa UMK w Toruniu, kuratorka działań edukacyjnych i artystycznych, redaktorka publikacji poświęconych sztuce (m.in. Zawód: kurator (2014), razem z Anną Czaban i Martą Kosińską czy Błędnik codzienności (2015), razem z Anetą Szyłak).
Roman Dziadkiewicz (Wydział Intermediów, Akademia Sztuki im. Jana Matejki w Krakowie)
O ruchaniu studentów i studentek
Wystąpienie oparte jest na doświadczeniach z pogranicza praktyk odwołujących się do tradycji relacyjnych w polu sztuki i eksperymentalnej, pragmatycznej edukacji kulturowej autora. Śledzimy na wybranych przykładach strategie i taktyki na styku produkcji artystycznej i edukacji – gesty, teksty, konteksty, szczeliny, pułapki, widzialne i niewidzialne powiązania, iluzje, ramy, nadużycia
i nieśmiałości, eksplozje i implozje, frustracje i walki kapitałów (symbolicznych, ekonomicznych, emocjonalnych, uczuciowych i psychofizycznych) różnych stron poszczególnych procesów.
Kategorię edukacji i przemysłu edukacyjnego traktujemy kluczowo – proponując kategorię reżimu dydaktycznego jako inkluzywnego pola, w którego ramach realizujemy większość (albo wszelkie) aktywności w polu produkcji kulturowej. Doknujemy rozpoznania, refleksji i konfesji dotyczących radykalnie asymetrycznych relacji władzy, dialogów międzypokoleniowych czy międzypłciowych.
Nie unikamy pytań o kategorie walki i rywalizacji między pokoleniami i płciami, klasami i rasami (ten wątek – najmniej widoczny w polskiej pół-peryferii – szczególnie wpływa na pejzaż społeczny ostatnich lat). Staramy się czujnie mapować realne i iluzoryczne linie frontu i odróżniać podziały potrzebne do artykułowania pozycji wykluczonych od podziałów, które są podtrzymywane z pozycji systemowego status-quo. Pytamy jednocześnie o warunki dialogu (komunikacji) i możliwości wtajemniczania Innych / Innego / Innej do grup ekskluzywnych. Staramy się zestawiać figury wspólnotowości, ekskluzywności i kontr-publiczności. Przestrzegamy przed reprodukowaniem fetyszu wolności w oderwaniu od paradygmatów równości i solidarności.
Roman Dziadkiewicz – artysta multisensualny, kurator, eksperymentator w obszarze tradycjach relacyjnych i partycypacyjnych. Traktuje środowisko społeczne, kulturowe i polityczne jako przestrzeń zanurzenia, zbiór kontekstów i uwikłań, z którymi pracuje. Autor kilkudziesięciu projektów w galeriach, instytucjach sztuki i przestrzeniach publicznych w Polsce, Europie, USA, Kanadzie, Indiach i innych. Autor kilkudziesięciu tekstów teoretycznych i eksperymentów z pogranicza wytwarzania wiedzy, przetwarzania form i energii oraz próbkowania informacji (diagramy wielowymiarowe, sesje teoretyczno-performatywne, eseje wizualne, sympozja, orgie, konferencje-performance, działania transdyscyplinarne i parateatralne). Mieszka i pracuje w Krakowie.
PANEL DYSKUSYJNY
Tematem rozmowy będzie kondycja polskiej sztuki współczesnej postrzegana w perspektywie konfliktu. Jednym z osiowych zagadnień będzie to, czy wyznacznik rozwoju pola sztuki może stanowić obecność antagonizmu oraz mechanizmów umożliwiających prowadzenie sporów. Jeśli za punkt odniesienia weźmiemy ruchy awangardowe pierwszej połowy XX wieku, wówczas obecność sporu wydaje się sprzyjać rozkwitowi sztuki, pojawianiu się nowych tendencji i stylistyk. Być może jest to jednak złudzenie – niesnaski i próby zawłaszczania stanowią tylko ambicjonalne emanacje artystowskiego „ja”? Jeśli konflikt oznacza próbę budowania wewnętrznych hierarchii w świecie sztuki, to jak są one budowane, gdy konflikt znika lub przestaje być istotnym elementem życia artystycznego? Czy można go dzisiaj zredukować wyłącznie do postaw światopoglądowych i politycznych? Czy mają sens kłótnie o sztukę, gdy źródła jej finansowania znajdują się w rękach urzędników? Czy uzasadniony jest spór w rzeczywistości, która akceptuje lub wręcz afirmuje wielość gustów i postaw artystycznych? A może ten pluralizm to jedynie „dobra mina do złej gry”, maskowana powierzchowną tolerancją. Czego sztuki wizualne mogą nauczyć się od kultury masowej, mediów popularnych, w której spory polityków i kłótnie celebrytów są na porządku dziennym? I wreszcie, gdzie znajdują się współcześnie potencjalne źródła konfliktu w sztuce?
Moderator: Łukasz Białkowski
Uczestnicy:
Piotr Bernatowicz – historyk i krytyk sztuki, kurator, dziennikarz. W latach 2006-2013 pełnił funkcję redaktor naczelnego magazynu o sztuce „Arteon”, równolegle pracował naukowo w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Opublikował dysertację doktorską Picasso za żelazną kurtyną (Universitas, Kraków 2007). W latach 2014-2017 pełnił funkcję dyrektora Galerii Miejskiej Arsenał w Poznaniu, gdzie zrealizował szereg wystaw, m.in. „Strategie buntu”. Obecnie pracuje jako niezależny kurator (m.in. wystawa „Historiofilia. Sztuka i polska pamięć”) oraz dziennikarz radiowy i telewizyjny.
Daniel Rycharski – autor filmów, instalacji multimedialnych i obiektów site-specific, a także animator kultury. Tworzy projekty publiczne w przestrzeni wiejskiej, angażujące lokalną społeczność. W latach 2005–2009 tworzył grupę artystyczną ze Sławomirem Shuty. Inspiruje się m.in. elementami sakralnymi, wierzeniami ludowymi, co doprowadziło do powstania instalacji „Galeria Kapliczka" będącej miejscem przeznaczonym na prezentacje działań artystycznych. W 2012 roku otrzymał tytuł Kulturysty roku przyznawany przez Program Trzeci Polskiego Radia. W 2017 roku nagrodzony Paszportem Polityki w kategorii sztuki wizualne. Mieszka i pracuje w Sierpcu i Szczecinie.
Bogna Świątkowska – założycielka Fundacji Nowej Kultury Bęc Zmiana, promotorka młodej sztuki polskiej, architektury oraz dizajnu, kuratorka wystaw, członkini Społecznej Rady Kultury przy prezydencie m.st. Warszawy. Założycielka i wydawca ogólnopolskiego magazynu kulturalnego „Notes na 6 tygodni”. Współzałożycielka eksperymentalnego magazynu humanistycznego „Format P”. Wcześniej naczelna pierwszego polskiego popkulturalnego miesięcznika „Machina” (1998–2001). Autorka licznych tekstów, wywiadów, reportaży, programów radiowych i telewizyjnych poświęconych współczesnej kulturze popularnej.
Kuba Szreder – teoretyk sztuki, niezależny kurator, wykładowca na WZKW Akademii Sztuk Pięknych Warszawie. Redaktor wielu książek i katalogów oraz autor tekstów z zakresu socjologii i teorii sztuki. Inicjator Wolnego Uniwersytetu Warszawy. W swojej pracy teoretycznej analizuje formy produkcji kulturowej w kontekście późnego kapitalizmu.
Pieniądze albo życie… zaczyna się jutro – Pracownia Demokracji
Polska, 2017, 42 min.
[kostiumowa, surrealna podróż mumblecore w rytmie jazzu, noise i techno]
To jest sprawa polityczna!
Pieniądze albo życie… zaczyna się jutro to osadzona w Krakowie w latach 30. dwudziestego wieku historia uroczych i odrobinę irytujących nieudaczników, kombinujących i snujących się na tle zawirowań historycznych i obyczajowych epoki… Epoki wielkiego kryzysu, jazzu, surrealistycznych połączeń i politycznych niepokojów, epoki pierwszej awangardy, w której z szumów, rytmów, dźwięków i świateł miasta (tego miasta!) powoli rodzi się techno i techno-humanizm, międzypokoleniowe napięcia i kolejne wojny o lepszą przyszłość… Wszystkich bohaterów i bohaterki grają dzieci i młodzież w wieku od siedmiu do siedemnastu lat. Scenariusz i film powstał w toku warsztatów z grupą gimnazjalistów i gimnazjalistek z Zespołu Szkół Inspiracja w Krakowie. Projekt z czasem rozwinął się w program artystyczny, społeczny i dydaktyczny pt. pracownia_demokracji, kontynuowany na wydziale Intermediów ASP w Krakowie.
Przechwałki i pogróżki
wystawa: 7 grudnia 2017 – 28 stycznia 2018
artyści: Ewa Axelrad, Tomek Baran, Rahim Blak, Karolina Breguła, Mateusz Choróbski, Pola Dwurnik, Marcin Dudek, Roman Dziadkiewicz, Jacek Kołodziejski, Mikołaj Moskal, Karol Komorowski, Olga Kowalska, Paweł Kowzan, Dominika Olszowy, Franek Orłowski, Tomek Pawłowski, Cezary Poniatowski, Karol Radziszewski, Dominik Ritszel, Daniel Rycharski, Konrad Smoleński, Maciej Stępiński, Stach Szumski
kuratorzy: Łukasz Białkowski, Piotr Sikora